Ο οπισθοπεριτοναϊκός χώρος περιλαμβάνει τις ανατομικές δομές (όργανα) που βρίσκονται πίσω από το περιτόναιο και δεν καλύπτονται εξολοκλήρου από αυτό. Το περιτόναιο είναι ένας λεπτός υμένας που καλύπτει εσωτερικά το τοίχωμα της κοιλιάς και τα όργανα που βρίσκονται εντός αυτής (ενδοπεριτοναϊκά όργανα).

Τα όργανα επομένως που βρίσκονται έξω και πίσω από αυτόν τον υμένα, ονομάζονται οπισθοπεριτοναϊκά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι νεφροί, τα επινεφρίδια, οι ουρητήρες, το πάγκρεας, το δωδεκαδάκτυλο (με εξαίρεση της πρώτης μοίρας του), το ανιόν και κατιόν κόλον (παχύ έντερο) και το ορθό. Τα μεγάλα αγγεία της κοιλιάς, δηλαδή η αορτή και η κάτω κοίλη φλέβα αλλά και τα συμπαθητικά νεύρα βρίσκονται επίσης στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο.

Το οπίσθιο περιτόναϊο αποτελείται κυρίως από χαλαρό συνδετικό ιστό και λίπος και γι’ αυτό το λόγο επιτρέπει την ανάπτυξη διαφόρων όγκων με σχετική ευκολία και χωρίς να προκαλούνται συμπτώματα. Έτσι, οι όγκοι του οπισθοπεριτοναϊκού χώρου διαγιγνώσκονται συνήθως όταν έχουν  αναπτυχθεί αρκετά και προκαλούν διήθηση των νεύρων ή των αγγείων της περιοχής και σπανιότερα από την απ’ ευθείας διήθηση οργάνων. Οι οπισθοπεριτοναϊκές κακοήθειες είναι σπάνιες και αποτελούν το 1% των κακοηθειών της κοιλιάς. Σε αυτές ανήκουν:

• Σαρκώματα μαλακών μορίων
• Νευρογενείς όγκοι όπως τα γαγγλιακά νευρώματα και τα παραγαγγλιώματα
• Όγκοι από κύτταρα του αναπαραγωγικού συστήματος
• Λεμφώματα

Σάρκωμα μαλακών μορίων

Τα σαρκώματα είναι σπάνιοι όγκοι μεσεγχυματικής προέλευσης, προέρχονται δηλαδή από τα αρχέγονα εμβρυϊκά κύτταρα. Λόγω της ικανότητας των κυττάρων αυτών να εξελίσσονται (ωριμάζουν) σε διάφορα κύτταρα του σώματος όπως μυϊκά κύτταρα, λιποκύτταρα, κύτταρα του συνδετικού ιστού, των oστών και των χόνδρων, τα σαρκώματα παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια. Τα σαρκώματα δημιουργούνται κατευθείαν ως κακοήθεις μάζες χωρίς προϋπάρχοντες καλοήθεις μάζες. Γενετικές ανωμαλίες συνδέονται συχνά με την εμφάνισή τους. Η έκθεση σε ακτινοβολία ή χημικά καρκινογόνα θεωρούνται επίσης αιτία ανάπτυξής τους. Οι  πιο συνηθέστεροι υποτύποι περιλαμβάνουν τα:

• Λιποσαρκώματα: Προέρχονται από τα προγονικά κύτταρα των λιποκυττάρων και εμφανίζονται συνηθέστερα στα άκρα και τον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο
• Λειομυιοσαρκώματα: Χαρακτηρίζονται από διαφοροποίηση των αρχέγονων κυττάρων σε κύτταρα των λείων μυϊκών ινών (μυς που δεν ελέγχονται από την θέληση)
• Αδιαφοροποίητα σαρκώματα: Στο τύπο αυτό ανήκουν όγκοι χωρίς ξεκάθαρη διαφοροποίηση των αρχέγονων κυττάρων.

Τα σαρκώματα εμφανίζονται συνήθως ως μία ανώδυνη μάζα που μεγαλώνει σχετικά γρήγορα. Οι μάζες μπορεί να αναπτυχθούν αρκετά, χωρίς να προκαλέσουν συμπτώματα όπως για παράδειγμα στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο. Οι μεγάλοι όγκοι είναι δυνατόν να προκαλέσουν συμπτώματα από την πίεση γειτονικών δομών ή οργάνων. H συμπίεση αγγείων και νεύρων του οπισθοπεριτοναϊκού χώρου μπορεί να οδηγήσει σε οίδημα (πρήξιμο) και νευρολογικά συμπτώματα στα κάτω άκρα. Σπανιότερα εμφανίζονται συστηματικά συμπτώματα όπως πυρετός και απώλεια βάρους.

Χειρουργική θεραπεία

Η φύση των όγκων (η εντόπιση και το συνήθως μεγάλο μέγεθος κατά την διάγνωση) δεν επιτρέπουν την ύπαρξη γενικής χειρουργικής προσέγγισης για όλους τους ασθενείς. Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και η χειρουργική εξαίρεση σχεδιάζεται για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά. Παρά ταύτα, η χειρουργική θεραπεία εξασφαλίζει τα καλύτερα ποσοστά επιβίωσης και μειώνει την πιθανότητα υποτροπής. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η πλήρης (σε αρνητικά ογκολογικά όρια) αφαίρεση της νόσου, γεγονός που συχνά λόγω του μεγέθους και της διήθησης σημαντικών ανατομικών δομών δεν είναι εύκολα εφικτό.

Στην χειρουργική των σαρκωμάτων του οπισθοπεριτοναϊκού χώρου συχνά εντάσσονται πολυοργανικές εκτομές, ταυτόχρονη δηλαδή αφαίρεση πολλών οργάνων (νεφροί, λεπτό και παχύ έντερο, τμήματα μεγάλων αγγείων) σε μία επέμβαση. Οι τεχνικές δυσκολίες και η αυξημένη νοσηρότητα των πολυοργανικών εκτομών πρέπει πάντα να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν, όταν σχεδιάζεται η ριζική αφαίρεση των σαρκωμάτων.  

Παραορτικός λεμφαδενικός καθαρισμός

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αορτή και η κάτω κοίλη φλέβα είναι αγγεία που βρίσκονται στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο. Οι λεμφαδένες που βρίσκονται γύρω από τα αγγεία αυτά, διηθούνται συχνά από καρκινικά κύτταρα σε περιπτώσεις γυναικολογικών κακοηθειών όπως ο καρκίνος του ενδομητρίου και των ωοθηκών αλλά και σε ουρολογικούς καρκίνους. Βασικό κομμάτι της χειρουργικής θεραπείας των ανωτέρω κακοηθειών αλλά και των υποτροπών τους, είναι η αφαίρεση των λεμφαδένων με τον παραορτικό λεμφαδενικό καθαρισμό.  

Η λεμφαδενεκτομή, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί ανοικτά ή λαπαροσκοπικά, βοηθά στην καλύτερη σταδιοποίηση της εκάστοτε κακοήθειας και ακόμα κατευθύνει την συνολική αντιμετώπιση, με τον καθορισμό της αναγκαιότητας συμπληρωματικής χημειο- ή ακτινοθεραπείας. Από τεχνικής άποψης, η διαδικασία θεωρείται απαιτητική καθώς περιλαμβάνει την κινητοποίηση/ διαχείριση μεγάλων αγγείων με αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας αλλά και κίνδυνο διαταραχής της αιμάτωσης ζωτικών οργάνων όπως το έντερο και οι νεφροί.

Αντιμετώπιση από τον Χειρουργό Dr Γ. Σωτηρόπουλο

• Επεμβάσεις για λειομυοσαρκώματα και λιποσαρκώματα
• Πολυοργανικές εκτομές για εκτεταμένα σαρκώματα
• Επεμβάσεις για όγκους της κάτω κοίλης φλέβας
• Παρααορτικός λεμφαδενικός καθαρισμός για ουρολογικό καρκίνο και καρκίνο ενδομητρίου ή καρκίνο ωοθηκών
• Δεξιά-αριστερή νεφρεκτομή