Συνέντευξη στον Επαμεινώνδα Μανδρώνη
– Κύριε Σωτηρόπουλε, είστε ένας καταξιωμένος Ιατρός – Χειρουργός, με σπουδαίο βιογραφικό και μεγάλο διδακτικό, κλινικό και επιστημονικό έργο στον χώρο της Υγείας. Προ τριών μηνών κατορθώσατε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, να πετύχετε ένα μεγάλο εγχείρημα, αυτό της μεταμόσχευσης ήπατος από ζώντα δότη. Αρχικά, θα θέλαμε να μας περιγράψετε την περίπτωση αυτή την οποία κληθήκατε να αντιμετωπίσετε και να χαρίσετε την υγεία σε μια 23χρονη ασθενή.
Σας ευχαριστώ πολύ κύριε Μανδρώνη για τα καλά σας λόγια και τη δυνατότητα αυτής της επικοινωνίας. Πρόκειται για μία 23χρονη ασθενή από την Κρήτη, την οποία είχα χειρουργήσει στο παρελθόν για πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος. Το ιστορικό ξεκινάει περίπου έναν χρόνο πριν όταν η νεαρή ασθενής άρχισε να νιώθει ενοχλήσεις στο επιγάστριο, οι οποίες ήταν περισσότερο έντονες μετά τη βρώση τροφών.
Η επιμονή των συμπτωμάτων αυτών την οδήγησε σε διενέργεια εξετάσεων αίματος, στις οποίες και διαπιστώθηκαν πολύ επηρεασμένες τιμές στον βιοχημικό έλεγχο της ηπατικής λειτουργίας. Ακολούθησε υπερηχογράφημα κοιλίας, όπου και διαπιστώθηκε ευμεγέθης όγκος στα αριστερά τμήματα του ήπατος. Περαιτέρω απεικονιστικός έλεγχος με πιο εξειδικευμένες απεικονιστικές εξετάσεις έθεσε αρχικά τη διάγνωση ηπατοκυτταρικού αδενώματος, ενός καλοήθους ηπατικού νεοπλάσματος.
Την άνοιξη του 2023 ο θεράπων Ηπατολόγος της ασθενούς από το ΠΑΓΝΗ κ. Σαμωνάκης επικοινώνησε μαζί μου, σχετικά με την ένδειξη χειρουργείου. Αποφασίσαμε από κοινού ότι λόγω μεγέθους του νεοπλάσματος και συμπτωμάτων της ασθενούς είχε ένδειξη η χειρουργική επέμβαση. Πραγματοποιήσαμε το καλοκαίρι του 2023 την αριστερή ηπατεκτομή στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Η επέμβαση ήταν ανεπίπλεκτος, όμως η παθολογοανατομική μελέτη του παρασκευάσματος ανέδειξε την ύπαρξη ενός κακοήθους νεοπλάσματος, νεανικού καρκίνου του ήπατος. Με δεδομένο ότι για τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου δεν υπάρχει αποτελεσματική συστηματική χημειοθεραπεία, η ασθενής μπήκε σε πρωτόκολλο παρακολούθησης, σε συνεννόηση με τον Ηπατολόγο της και τον Ογκολόγο της στο ΠΑΓΝΗ κ. Σουγκλάκο.
Σε επανελέγχους που διενεργήθηκαν το φθινόπωρο του 2023 διαπιστώθηκε η υποτροπή του όγκου στον δεξιό λοβό του ήπατος. Στο Ιατρικό Συμβούλιο που ακολούθησε, προκρίθηκε η μεταμόσχευση ήπατος ως η πλέον ριζική μέθοδος για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου νεοπλάσματος. Με δεδομένη τη μεγάλη αναμονή για λήψη ενός ηπατικού μοσχεύματος από αποβιώσαντα δότη στην Ελλάδα, συζητήθηκε με την οικογένεια της ασθενούς το ενδεχόμενο της μεταμόσχευσης ήπατος από ζώντα δότη, και κάπως έτσι φθάσαμε στο χειρουργείο της 2ας Ιανουαρίου 2024.
– Πόσο δύσκολο ήταν αυτό το χειρουργείο για εσάς και την ομάδα σας;
Η μεταμόσχευση ήπατος από ζώντα δότη σε ενήλικο λήπτη είναι ένα από τα πλέον εξειδικευμένα χειρουργεία. Πέραν της τεχνικής δυσκολίας, η οποία είναι δεδομένη, υπάρχει το μεγάλο συναισθηματικό βάρος, το οποίο σηκώνει η μεταμοσχευτική ομάδα, διενεργώντας ένα μείζον χειρουργείο σε έναν υγιή συνάνθρωπό μας, και έχοντας τους υπόλοιπους συγγενείς, όπως στην προκειμένη περίπτωση τη μητέρα, να αναμένει με αγωνία τη διεκπεραίωση 2 πολύ μεγάλων χειρουργείων συγγενικών της προσώπων.
Το γεγονός ότι το χειρουργείο αυτό γινόταν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ανέβαζε τόσο τον δείκτη της δυσκολίας όσο και τον συναισθηματικό φόρτο ακόμη πιο ψηλά. Και παρότι τη συγκεκριμένη επέμβαση την είχαμε συζητήσει στο Λαϊκό Νοσοκομείο σε άλλες 3 περιπτώσεις στο παρελθόν, οι οποίες και για διάφορους λόγους δεν μπόρεσαν να ευοδωθούν, ξαφνικά παρουσιάστηκαν και «προέξυψαν» ένα σωρό προσκόμματα από συναδέλφους, εκ των οποίων άλλοι πρότειναν την «εύκολη λύση», να στείλουμε την ασθενή και τους γονείς της για τη συγκεκριμένη επέμβαση στο εξωτερικό, και άλλοι διαφωνούσαν για την «πρωτιά», αν έπρεπε να γίνει η επέμβαση αυτή στο Λαϊκό Νοσοκομείο ή στο μέλλον σε κάποιο άλλο Νοσηλευτικό Ίδρυμα!
Εδώ οφείλω να πω ότι τύχαμε της καθολικής υποστήριξης της Διοικητικής Ιεραρχίας του Υπουργείου Υγείας: ο Διοικητής του Λαϊκού Νοσοκομείου κ. Ροΐδης, ο Διοικητής της 1ηςΥΠΕ κ. Στάθης, ο Υφυπουργός Υγείας κ. Θεμιστοκλέους, ιδιαιτέρως η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας κ. Αγαπηδάκη και ο Υπουργός Υγείας κ. Γεωργιάδης στάθηκαν συμπαραστάτες στην προσπάθειά μας και μας βοήθησαν να ξεπεράσουμε όλες τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν
Επανερχόμενος λοιπόν στην ερώτησή σας, το χειρουργείο αυτό είχε έναν τετραπλό βαθμό δυσκολίας: Πρώτον τη μεγάλη δυσκολία της διενέργειας μιας μεταμόσχευσης ήπατος καθ’ εαυτήν, δεύτερον τη δυσκολία πραγματοποίησης μίας μείζονος επέμβασης-δεξιάς ηπατεκτομής- σε έναν υγιή άνθρωπο, τρίτον το γεγονός ότι η επέμβαση αυτή γινόταν για 1η φορά στην Ελλάδα, και τέταρτον το γεγονός ότι κάποιοι συνάδελφοι ανέμεναν με μεγάλη επικριτική διάθεση τα αποτελέσματα. Βεβαίως, λόγω της νοοτροπίας μας ως λαός, κάθε καινούρια αρχή στη χώρα μας, σε όλους τους τομείς, είναι πολύ πιο δύσκολη απ΄ ότι στο εξωτερικό και αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και έντονη κριτική διάθεση.
Εδώ οφείλω εκ μέρους όλης της ομάδας μας να εκφράσω τις θερμές μας ευχαριστίες προς την ασθενή και την οικογένειά της, οι οποίοι γνωρίζοντας όλο αυτό το πλαίσιο και τα δρώμενα του προσκηνίου και παρασκηνίου, μάς εμπιστεύθηκαν στην επέμβαση της ζωής τους.
– Ποιο αίσθημα σας κατέλαβε, όταν ολοκληρώθηκε η μεταμόσχευση;
Με βάση τα ανωτέρω, ολοκληρώνοντας την επέμβαση μάς κατέλαβε μεγάλη ικανοποίηση, αλλά όπως καταλαβαίνετε ανακούφιση και επιβράβευση των προσπαθειών μας νιώσαμε μόνο όταν ο πατέρας της ασθενούς και η ίδια η ασθενής μπόρεσαν με ασφάλεια να επιστρέψουν στο σπίτι τους.
– Σκέπτεσθε να επαναλάβετε τη συγκεκριμένη πρωτοποριακή επέμβαση στο μέλλον;
Με την επέμβαση αυτή που πραγματοποιήσαμε στις 02.01.2024 θέλαμε όχι μόνο να δώσουμε λύση στο πρόβλημα της συγκεκριμένης ασθενούς, αλλά και να ανοίξουμε την προοπτική αυτής της επέμβασης στους συνανθρώπους μας. Είμαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι την Παρασκευή 29.03.2024 πραγματοποιήσαμε την επέμβαση αυτή στο Λαϊκό Νοσοκομείο για 2η φορά στην Ελλάδα.
Μία 42χρονη μητέρα υποβλήθηκε σε δεξιά ηπατεκτομή και δώρισε τον δεξιό λοβό του ήπατός της στην 21χρονη κόρη της, η οποία έπασχε από κίρρωση ήπατος στα πλαίσια κυστικής ίνωσης. Η επέμβαση πήγε πολύ καλά και είμαστε ικανοποιημένοι από την άμεση μετεγχειρητική πορεία μητέρας – κόρης.
– Πώς νιώθετε όταν έχετε τη ζωή ενός ασθενούς στα χέρια σας;
Το να χειρίζεσαι τη ζωή ενός ασθενούς στα πλαίσια της χειρουργικής ογκολογίας ή της μεταμόσχευσης ήπατος, προσπαθώντας να επιτύχεις την ίαση μιας συγκεκριμένης νόσου ή την επιμήκυνση της ζωής του ασθενούς ή την εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής, είναι κατά τη γνώμη μου το μέγιστο της προσφοράς που μπορεί να επιτύχει ένας ιατρός.
Όταν λοιπόν έχω τη ζωή ενός ασθενούς στα χέρια μου νιώθω κάθε φορά δέος. Βλέπω το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Και επειδή πιστεύω, βλέπω την παρουσία του Θεού.
– Πέραν από ιατρός, είστε απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, γιος του ομότιμου Καθηγητή Πατρολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών κ. Χαραλάμπους Σωτηρόπουλου, απόφοιτος της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών και Πρωτοψάλτης του Ι. Ναού Αγίου Νεκταρίου Πανοράματος Βούλας. Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με την ψαλτική και ποιο το κίνητρο να σπουδάσετε Θεολογία;
Η ψαλτική τέχνη αποτελεί μία μακραίωνη παράδοση στην οικογένειά μας, πατροπαράδοτη και μεταβιβαζόμενη στην επόμενη γενεά. Αποτελούσε και αποτελεί την πιο αγαπημένη εξω-πανεπιστημιακή ενασχόληση του πατρός μου, ο οποίος και την υπηρέτησε για πάνω από 60ετία, με τελευταίους σταθμούς στην ψαλτική του πορεία τον Άγιο Δημήτριο Πετρουπόλεως και την Ιερά Μονή Αναστάσεως του Χριστού στο Λουτράκι. Υπήρχαν λοιπόν παιδιόθεν τα ακούσματα και τα ερείσματα.
Από τις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού ακολουθούσα τον πατέρα μου στις ακολουθίες, ενώ στα φοιτητικά μου χρόνια ολοκλήρωσα και την πιο συστηματική μου ενασχόληση με τη βυζαντινή μουσική αποφοιτώντας από τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Στην αρχή της πανδημίας του κορωνοϊού, όταν οι ναοί παρέμειναν κλειστοί χωρίς έσοδα, και η ενορία μου, ο Άγιος Νεκτάριος Πανοράματος Βούλας, δεν είχε τη δυνατότητα να καλύπτει οικονομικά 2 ιεροψάλτες, ανέλαβα αφιλοκερδώς το δεξιό αναλόγιο, το οποίο και διακονώ τα τελευταία 4 χρόνια.
Αναφορικά με το κίνητρο να σπουδάσω Θεολογία, όπως είναι κατανοητό υπήρχε το υπόβαθρο λόγω της μακρόχρονης Πανεπιστημιακής διδασκαλίας του πατρός μου. Με δεδομένο ότι περατώνοντας την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ έπρεπε να υπηρετήσω για 20 μήνες τη στρατιωτική μου θητεία, πριν μπορέσω να συνεχίσω τη μετεκπαίδευσή μου στην Ιατρική στο εξωτερικό, θεώρησα μοναδική ευκαιρία να μελετήσω πιο συστηματικά τα ιερά κείμενα και έτσι έδωσα κατατακτήριες εξετάσεις στο Θεολογικό Τμήμα του ΕΚΠΑ. Χρειάστηκα βέβαια 8 έτη για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου στη Θεολογική Σχολή, γιατί στο μεταξύ έκανα την ειδικότητα της Χειρουργικής στη Γερμανία, αλλά θεωρώ πολύ σημαντικό ότι μπόρεσα να τις ολοκληρώσω.
– Πώς καταφέρνετε να συνδυάζετε το απαιτητικό λειτούργημα του Ιατρού με το διακόνημα του Ιεροψάλτη;
Ο συνδυασμός του λειτουργήματος του Ιατρού με το διακόνημα του Ιεροψάλτου είναι εφικτός, εφόσον υπάρχει η θέληση για κάτι τέτοιο. Οι υποχρεώσεις μου μού επιτρέπουν την παρουσία μου στο αναλόγιο τις Κυριακές καθώς και τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές σε συνάρτηση με το γεγονός, ότι λόγω θέσεως μπορώ να ρυθμίζω τις ημερομηνίες των χειρουργείων μου, των μαθημάτων μου και των εφημεριών μου.
– Θεωρείτε ότι οι επιστήμες της Ιατρικής και της Θεολογίας έχουν κοινά σημεία;
Η Θεολογία, ως μία κατ’ εξοχήν ανθρωπιστική Επιστήμη, από τις παλαιότερες, και η Ιατρική Επιστήμη και Τέχνη, με επίκεντρο την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία των ασθενειών του ανθρώπου, προσεγγίζουν τον άνθρωπο από διαφορετικές πλευρές. Θεωρώ ότι έχοντας αναφορά στον άνθρωπο, οι δύο αυτές επιστήμες σε συνδυασμό οδηγούν σε μία ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου, ως ψυχοσωματικής οντότητας.
– Κατά την γνώμη σας, συμπορεύεται η τακτική των μεταμοσχεύσεων με την ορθόδοξη ανθρωπολογία και βιοηθική;
Η τακτική των μεταμοσχεύσεων, τόσο στα πλαίσια της δωρεάς ενός οργάνου από αποβιώσαντα δότη, όσο και στα πλαίσια της δωρεάς ενός οργάνου ή μέρους του από ζώντα δότη συμπορεύονται με την ορθόδοξη ανθρωπολογία και βιοηθική. Υπάρχει άλλωστε επίσημη θετική τοποθέτηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας πάνω στο θέμα των μεταμοσχεύσεων. Η δωρεά οργάνων θεωρείται πράξη μείζονος αγάπης και αυτοθυσίας.
Σε μία ομιλία που είχε εκφωνήσει ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος για την 6η Πανευρωπαϊκή ημέρα αφιερωμένη στη δωρεά οργάνων και τη μεταμόσχευση (18.09.2004), και η οποία είναι διαθέσιμη προς ανάγνωση στο διαδίκτυο, αναφέρεται πολύ αναλυτικά και εμπεριστατωμένα στο θέμα αυτό. «Εν τούτω εγνώκαμεν την αγάπην, ότι εκείνος υπέρ ημών την ψυχήν αυτού έθηκε. Και ημείς οφείλομεν υπέρ των αδελφών τας ψυχάς τιθέναι»( Α’ Ιωάννου 3,16). «Μείζονα ταύτης αγάπην ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θη υπέρ των φίλων αυτού»(Ιωάν. 15,13).
Υπάρχουν πολλές αγιογραφικές αναφορές και ψήγματα Πατερικών κειμένων στα οποία μπορεί να γίνει αναφορά. Τόσο λοιπόν ο δότης οργάνων που είναι ακόμη εν ζωή, όσο και οι συγγενείς του μετά θάνατον επιτελούν έργο θυσίας και αυταπάρνησης.
Όμως σε αυτή την ύψιστη ηθικά διαδικασία, της μεταμόσχευσης συμπαγών οργάνων, ελλοχεύουν κίνδυνοι όταν εμφανίζεται χρησιμοθηρική αντίληψη, στενός ορθολογισμός και έλλειψη μέτρου. Οποιαδήποτε δοσοληψία είναι απολύτως απαράδεκτη και κατακριτέα. Το ίδιο κατακριτέα όμως είναι και η στενή πολιτική «της αύξησης των αριθμών», όπου ορισμένοι ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων παρά για την έκβασή τους, προκειμένου να δικαιολογηθούν θέσεις εξουσίας, καινούριες δομές, καινούρια κτίρια, πρόσθετα κονδύλια.
Για όσους εμπλεκόμαστε στη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση, ιδιαίτερη προσοχή και απαρέγκλιτη τήρηση των αρχών που διέπουν την ύψιστη αυτή διαδικασία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι υπάρχει επίσημος εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος στον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων.
– Τί θα συμβουλεύατε τον σύγχρονο άνθρωπο ως προς το θέμα αυτό;
Τον σύγχρονο άνθρωπο θα συμβούλευα να είναι ανοικτός στο θέμα των μεταμοσχεύσεων και να πράξει «κατά την καρδία του». Άλλωστε για τον καθένα από εμάς στην πορεία της ζωής μας είναι πιθανότερο να χρειαστούμε κάποιο όργανο, από το να μπορέσουμε να δωρίσουμε κάποιο από τα όργανά μας.
Να σημειωθεί, ότι ο Σεβ. Μητροπολίτης Γλυφάδας κ. Αντώνιος την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024, στον Ιερό Ναό Αγίου Νεκταρίου Πανοράματος Βούλας τίμησε τον Ιατρό κ. Σωτηρόπουλο για το επίτευγμά του, ευχόμενος ο Θεός να τον οδηγεί επ΄ ευεργεσία και ίαση των ανθρώπων.
