Γενικά για το σύνδρομο Cushing
Το σύνδρομο Cushing είναι μια ασθένεια στην οποία το σώμα παράγει πάρα πολύ κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι ένα στεροειδές που παράγεται από τα επινεφρίδια. Η κορτιζόλη είναι απαραίτητη για την καθημερινή ζωή και βοηθά το σώμα να ανταποκριθεί σε αγχωτικά συμβάντα, ρυθμίζει τους κύκλους ύπνου-αφύπνισης και βοηθά στη ρύθμιση της απόκρισης του σώματος στη φλεγμονή.
Ένα ειδικό μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται υπόφυση δημιουργεί μια ορμόνη που ονομάζεται αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη (ACTH) που ελέγχει την απελευθέρωση της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Αν και η κορτιζόλη είναι απαραίτητη για τη ζωή. Tα συνεχώς υψηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορούν να βλάψουν ολόκληρο το σώμα.
Οι κύριες αιτίες του συνδρόμου Cushing είναι:
- η ασθένεια που εξαρτάται από ACTH (όταν το σώμα παράγει πάρα πολύ ACTH που με τη σειρά του αυξάνει την παραγωγή κορτιζόλης), ανεξάρτητη από ACTH ασθένεια (όταν το επινεφρίδιο παράγει πάρα πολύ κορτιζόλη και το ACTH είναι επομένως χαμηλό) και
- ιατρογενής νόσος (όταν ο ασθενής λαμβάνει συνταγογραφούμενα στεροειδή).
Τα στεροειδή συνταγογράφησης που ονομάζονται γλυκοκορτικοειδή, όπως η πρεδνιζόνη, χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ασθενών που είχαν μεταμόσχευση ή που είχαν ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το άσθμα ή η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Ακόμα κι αν ο ασθενής λαμβάνει τη σωστή δόση στεροειδούς για την κατάστασή του, μπορεί να εμφανίσει σύνδρομο Cushing. Η ασθένεια που εξαρτάται από ACTH, εξαρτάται από τις ακόλουθες πηγές:
Ασθένεια εξαρτώμενη από αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη
Αδένωμα της υπόφυσης (επίσης γνωστό ως νόσος του Cushing )
Σε αυτήν την κατάσταση, ένας μικρός όγκος προκαλεί αυξημένη παραγωγή ACTH. Τα αδενώματα της υπόφυσης είναι η πιο κοινή αιτία του συνδρόμου Cushing και αποτελούν περίπου το 70% των περιπτώσεων.
Εκτοπικός όγκος που παράγει ACTH
Σε αυτήν τη σπάνια κατάσταση, ένας όγκος έξω από την υπόφυση παράγει πάρα πολύ ACTH. Αυτοί οι όγκοι βρίσκονται πιο συχνά στον αδένα του πνεύμονα και του θύμου αδένα, αλλά έχουν επίσης βρεθεί στον θυρεοειδή, τις ωοθήκες, τα επινεφρίδια και το ήπαρ.
Ασθένεια ανεξάρτητη από το ACTH
Σε αυτήν την κατάσταση, είτε τα δύο επινεφρίδια είναι υπερδραστικά είτε υπάρχει ένας όγκος των επινεφριδίων που παράγει πάρα πολύ κορτιζόλη. Οι όγκοι των επινεφριδίων προκαλούν περίπου το 30% των περιπτώσεων του συνδρόμου Cushing. Αν και οι περισσότεροι από αυτούς τους όγκους είναι καλοήθεις, μπορεί σπάνια να είναι καρκίνοι των επινεφριδίων.
Σημάδια και συμπτώματα του συνδρόμου Cushing
Το σύνδρομο Cushing μπορεί να επηρεάσει πολλά διαφορετικά όργανα του σώματος και προκαλεί μια ποικιλία συμπτωμάτων :
Φυσικά σημάδια
- Το πρόσωπο αναπτύσσει στρογγυλεμένη εμφάνιση
- Ραχιαίο επίθεμα λίπους, ένα ανάχωμα λίπους σχηματίζεται στη βάση του λαιμού
- Αύξηση βάρους – ειδικά στην κοιλιά, ενώ τα χέρια και τα πόδια γίνονται κοκαλιάρικα
- Αυξημένες τρίχες του σώματος – ειδικά στα χέρια, στο πρόσωπο και γύρω από το κοιλιά
- Αραίωση του δέρματος
- Ακμή
- Μελάνιασμα
- Οίδημα ποδιών
- Μωβ ραγάδες στην κοιλιά και τα πόδια
- Διαρκώς ρόδινα μάγουλα
Συμπτώματα
- Διαβήτης – υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα
- Υπέρταση – υψηλή αρτηριακή πίεση
- Αλλαγές στη διάθεση – ξαφνική αλλαγή της διάθεσης
- Μυϊκή αδυναμία
- Ανώμαλοι εμμηνορροϊκοί κύκλοι
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ η αύξηση βάρους παρατηρείται συνήθως στο σύνδρομο Cushing, το ίδιο το σύνδρομο Cushing είναι μια σπάνια αιτία αύξησης βάρους. Επιπλέον, πολλά από αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά (δηλαδή μπορεί να προκληθούν από άλλα προβλήματα εκτός από το σύνδρομο Cushing) και αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε σύνδρομο Cushing εάν έχετε αυτά τα συμπτώματα.
Τέλος, ορισμένοι ασθενείς που έχουν πάρα πολύ κορτιζόλη, αλλά κανένα από τα κλασικά σημεία ή συμπτώματα μπορεί να έχουν αυτό που είναι γνωστό ως υποκλινικό σύνδρομο Cushing και πρέπει να αντιμετωπίζονται παρόμοια με ασθενείς με κλασικό σύνδρομο Cushing.
Διάγνωση του συνδρόμου
Οι ασθενείς με σύνδρομο Cushing παράγουν πάρα πολύ κορτιζόλη και δεν μειώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης μετά τη χορήγηση τεχνητού στεροειδούς σε μορφή χαπιού. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να διαπιστώσετε εάν ένας ασθενής κάνει υπερβολική κορτιζόλη:
- Επίπεδο κορτιζόλης ούρων 24 ωρών – αυτό το τεστ περιλαμβάνει τη συλλογή ούρων ενός ασθενούς για μια ολόκληρη ημέρα και τη μέτρηση του συνολικού επιπέδου κορτιζόλης
- Σιελογόνη κορτιζόλη – αυτή η εξέταση περιλαμβάνει το σκούπισμα του εσωτερικού του στόματος με ένα ειδικό βαμβακερό στυλεό πριν πάτε για ύπνο και τη μέτρηση του επιπέδου της κορτιζόλης στο σάλιο
- Εάν επιβεβαιωθεί ότι ο ασθενής παράγει πάρα πολύ κορτιζόλη, τότε μια εξέταση καταστολής χαμηλής δόσης δεξαμεθαζόνης θα δείξει εάν τα επίπεδα κορτιζόλης θα μειωθούν δίνοντας στεροειδές σε ένα χάπι. Αυτό το τεστ περιλαμβάνει τη λήψη ενός χαπιού που περιέχει 1 mg δεξαμεθαζόνης (το τεχνητό στεροειδές) στις 11:00 και στη συνέχεια τον έλεγχο του επιπέδου κορτιζόλης στο αίμα στις 8 π.μ. το επόμενο πρωί. Εάν το επίπεδο δεν πέσει (δηλαδή δεν καταστέλλει), τότε επιβεβαιώνεται η διάγνωση του συνδρόμου Cushing.
Εντοπισμός του προβλήματος
Μόλις γίνει η διάγνωση του συνδρόμου Cushing, το επόμενο βήμα για να μάθετε τι προκαλεί το πρόβλημα – δηλαδή είναι ένας επινεφριδιακός όγκος (επινεφρίδια Cushing’s), ένας όγκος της υπόφυσης (νόσος του Cushing) ή ένας όγκος αλλού στο σώμα.
Θα γίνει μια εξέταση για επίπεδο ACTH στο αίμα για να βοηθήσει στον προσδιορισμό της αιτίας. Εάν το επίπεδο ACTH είναι υψηλό ή φυσιολογικό από ότι η αιτία είναι είτε όγκος της υπόφυσης ή έκτοπος όγκος παραγωγής ACTH. Συνήθως θα γίνει μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει όγκος της υπόφυσης.
Εάν αυτό είναι αρνητικό, τότε θα γίνει μια ειδική εξέταση που ονομάζεται κατώτερη δειγματοληψία πέτρας. Αυτό το τεστ περιλαμβάνει την τροφοδοσία ενός καθετήρα στις φλέβες που προέρχονται από την υπόφυση μέσω ενός μικρού ραβδιού βελόνας στη βουβωνική χώρα και τη μέτρηση των δειγμάτων αίματος για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει αυξημένη παραγωγή.
Εάν το επίπεδο ACTH είναι χαμηλό ή κατασταλμένο, τότε η αιτία είναι ένας όγκος των επινεφριδίων και μια σάρωση CAT ή μαγνητική τομογραφία της κοιλίας θα γίνει για να διαπιστωθεί εάν εμπλέκεται ένας ή και οι δύο επινεφριδιακοί αδένες.
Θεραπευτική αγωγή
Οι ασθενείς με νόσο του Cushing (δηλαδή όγκο της υπόφυσης) συνήθως έχουν καλοήθεις όγκους που απομακρύνονται από νευροχειρουργό. Αυτή η επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως μέσω της μύτης του ασθενούς σε μια εγχείρηση που ονομάζεται transsphenoidal χειρουργική επέμβαση.
Σε περιπτώσεις όπου η χειρουργική επέμβαση δεν μπορεί να θεραπεύσει τον ασθενή, άλλες θεραπείες όπως η κατευθυνόμενη θεραπεία με ακτινοβολία (π.χ. Gamma Knife) μπορεί να είναι επιτυχημένες. Εάν η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοβολία και τα φάρμακα αποτύχουν στον έλεγχο της νόσου του Cushing, μπορεί να χρειαστεί αφαίρεση και των δύο επινεφριδίων.
Ασθενείς με σύνδρομο Cushing που προκαλούνται από έναν όγκο επινεφριδίων μπορούν συνήθως να θεραπευτούν με αφαίρεση ενός ή και των δύο επινεφριδίων, ανάλογα με το ποια επινεφρίδια συμμετέχουν. Σχεδόν όλες αυτές οι λειτουργίες μπορούν να γίνουν χρησιμοποιώντας ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές όπως λαπαροσκόπηση.
Στο σύνδρομο Cushing που προκαλείται από έναν υπερδραστικό επινεφρίδια, ο άλλος επινεφριδιακός αδένας σταματάει προσωρινά επειδή ο υπερδραστικός αδένας «κάνει όλη τη δουλειά». Χρειάζεται λίγος χρόνος για να ξυπνήσει αυτός ο άλλος αδένας και να αρχίσει ξανά να παράγει κορτιζόλη.
Κατά τη διάρκεια και μετά την επέμβαση για την απομάκρυνση ενός ασθενή επινεφριδίων, οι ασθενείς λαμβάνουν επιπλέον στεροειδή και χάπια έως ότου τα άλλα επινεφρίδια αρχίσουν να λειτουργούν ξανά. Αυτή η δόση στεροειδών θα μειωθεί αργά με την πάροδο του χρόνου έως ότου μπορεί να σταματήσει με ασφάλεια. Οι ασθενείς που αφαιρούν και τα δύο επινεφρίδια θα λάβουν επίσης στεροειδή στο χειρουργείο και θα χρειαστούν στεροειδή χάπια για το υπόλοιπο της ζωής τους.
